علوم چهارم ابتدايي
بخش اول -
ساختمان بدن موجودات زنده
موجودات زنده با موجودات غير زنده متفاوتند. شکل های مخفی هنر چهارم ابتدایی آجر، شکل های مخفی هنر چهارم ابتدایی صندلي و كتاب جزء موجودات غير زنده و پروانـه، درخت و گنجشك جزء موجودات زنده هستند. شکل های مخفی هنر چهارم ابتدایی رشد، حركت و توليد مثل از مـهم ترين تفاوت هاي موجودات زنده و غير زنده مي باشد. سلول چيست؟ بدن ما و همـه موجودات زنده از واحدهاي بسيار كوچكي بـه نام سلول ساخته شده است. سلول واحد ساختماني بدن است. ساختمان سلول: شکل های مخفی هنر چهارم ابتدایی براي ديدن سلول بـه دليل كوچك بودن آن، بايد از وسيله اي بـه نام ميكروسكوپ استفاده كنيم. با ميكروسكوپ مي توان همـه چيز را بيشتر از 1000 برابر بزرگ كرد. هر سلول 3 بخش دارد: 1- پوسته 2- سيتوپلاسم 3- هسته پوسته مانند پوششي درون اطراف سلول كشيده شده است. سيتوپلاسم، مايع غليظي هست كه تمام سلول را پر مي كند. يك هسته كوچك نيز درون داخل سيتوپلاسم است. شكل و اندازه سلول ها با هم متفاوت است. درون ساختمان برگ سه نوع سلول مشاهده مي كنيم كه هر يك كار معيني انجام مي دهند. سلول ها از غذايي كه وارد آنـها مي شود استفاده مي كنند و در صورت آسيب ديدن آنـها تقسيم مي شوند و سلول جديدي را بـه وجود مي آورند و اين كار که تا پايان عمر ادامـه دارد. سلول ها كار هاي مختلفي انجام مي دهند. مثلاً سلول عصب (انتقال پيام) سلول استخوان (استحكام) سلول ماهيچه(حركت) و سلول روده (جذب) غذا را بـه عهده دارند. شباهت هاي سلول ها: 1- همـه سلول ها سه بخش اصلي (پوسته،هسته، سيتوپلاسم) دارند. 2- همـه سلول ها رشد مي كنند. 3- همـه سلول ها تقسيم مي شوند. درون برگ دونوع سلول وجود دارد: 1- روي برگ از سلول هاي نازك و پهن تشكيل شده 2- درون درون برگ سلول هاي مستطيلي كه سبزينـه دارند وجود دارد.
پرسش هاي بخش 1
1- كداميك از موارد زير درون بدن تمام موجودات زنده وجود دارد؟ استخوان ماهيچه سلول پوست
2- رشد بدن انسان بـه سبب چيست؟ ورزش كردن استراحت كردن تقسيم سلول ها كش آمدن سلول ها
3- پوششي كه درون اطراف سلول ها وجود دارد چه ناميده مي شود؟ استخوان پوسته سيتوپلاسم هسته
4- ساختمان بدن كدام موجود زير از تعداد سلول بيشتري تشكيل شده است؟ شتر پلنگ خروس مورچه
5- مايع غليظي كه سلول را فرا گرفته هست چه نام دارد؟ پوسته سيتوپلاسم ماده سلولي هسته
6- هسته ي كداميك از سلول هاي زير نسبت بـه سلول هاي ديگر كوچك تر است؟ سلول استخوان سلول عصب سلول ماهيچه سلول روده
سوالات تشريحي
1- مراحل رشد و تقسيم سلول درون شكل زير بـه هم ريخته است، با زدن شماره آنـها را مرتب كنيد.
2- چه تفاوت ها و چه شباهت هايي درون بين سلول هاي مختلف بدن انسان ديده مي شود؟ همـه سلو ل ها از نظر رشد، تقسيم سلول و احتياج بـه غذا شبيه هم هستند. ولي تفاوت آنـها درون شكل، اندازه و نوع كاري هست كه انجام مي دهند.
3- چهار نمونـه از سلول هاي بدن را نام ببريد و وظيفه هر يك را بنويسيد؟ سلول عصب (انتقال پيام) - سلول روده (جذب غذا) - سلول ماهيچه (حركت) - سلول شش (جذب اكسيژن)
4- سلول گياهي با سلول جانوري چه تفاوتي دارد؟ سلول گياهي دو پوسته دارد بـه همين دليل محكم تر از سلول هاي جانوري است.
5- سلول ها چگونـه زياد مي شوند؟ تقسيم سلولي
6- سلول از چه قسمت هايي تشكيل يافته است؟ پوسته،سيتوپلاسم، هسته
7- كدام عمل درون مورد بيشتر سلول ها که تا آخر عمر صورت مي گيرد؟ تقسيم شدن
بخش 2
- غذاسازان بزرگ گياهان مي توانند با استفاده از موادي كه از زمين و هوا مي گيرند، غذا بسازند. قسمتي از غذاهايي كه مي خوريد از گياه و قسمت ديگر از جانور بـه دست مي آيد، جانواران از گياهان تغذيه مي كنند و اگر گياه نباشد زندگي انسان ها و جانوران از بين مي رود. آنچه براي غذاسازي لازم است: سبزينـه يا كلروفيل: ماده اي سبز رنگ هست كه درون برگ وجود دارد و گياهان با كمك اين ماده درون برگ هاي خود غذا مي سازند. دي اكسيد كربن: گازي هست كه براي غذاسازي لازم است. مواد سوختني هنگام سوختن، گاز دي اكسيد كربن توليد مي كنند. ما نيز مقداري از اين گاز را با هواي داخل شش ها بـه بيرون مي فرستيم. دي اكسيد كردن گازي هست كه از سوختن مواد مختلف ايجاد مي شود و در هوا وجود دارد و از راه هاي كوچكي كه درون برگ گياه هست به نام روزنـه وارد گياه مي شود. آب: آب بـه وسيله ريشـه از زمين گرفته مي شود. خاك با آب نمناك مي شود و ريشـه گياه بـه وسيله تارهاي باريكي كه دارد آب را جذب مي كند و به برگ مي رساند. خاك: گياهان سبز مواد معدني را كه درون خاك وجود دارد و در آب حل مي شوند از ريشـه مي گيرند و همراه آب بـه برگ هاي خود مي رسانند. آهن يكي از مواد معدني هست كه مقدار آن درون گياه ذرت و بدن انسان بـه نسبت مساوي وجود دارد ولي درون خاك بيشتر هست و موجب رشد گياه مي شود. نور خورشيد: نور خورشيد براي غذاسازي گياه لازم است. گياهان درون تاريگي نمي توانند رشد كنند. سفر آب از ريشـه که تا برگ : درون ساقه و برگ، لوله هاي بسيار باريكي وجود دارد كه آب از راه آنـها از ريشـه بـه برگ مي رسد. بـه اين لوله ها آوند مي گويند. بعضي از آوندها غذايي را كه درون برگ ساخته شده است، بـه داخل ميوه يا ريشـه انتقال مي دهند که تا در آنجا ذخيره شود.
پرسش هاي بخش 2 1
- گياه چگونـه آب را جذب مي كند؟ بـه وسيله برگ بـه وسيله ميوه بـه وسيله تارهاي ريشـه بـه وسيله ساقه
2- محل غذاسازي درون كدام قسمت گياه انجام مي شود؟ ريشـه ساقه برگ ميوه
3- غذاي اندوخته بوته گل سرخ درون كدام قسمت گياه ديده مي شود؟ ريشـه ساقه برگ گل
4- درون بين گياهان زير كداميك درون عمل غذاسازي فعال تر هستند؟ گل گلايل گندم خيار درخت گردو
5- آب چگونـه بـه قسمت هاي مختلف گياه مي رسد؟ از راه آوند از راه تارهاي نازك ريشـه از راه هوا از هاي ريزبرگ
سوالات تشريحي:
1- كدام گروه از موجودات زنده مي توانند براي خود غذا بسازند؟ گياهان سبز
2- گياه درون كدام اندام خود غذا مي سازد؟ درون برگ
3- رگه هايي كه درون برگ گياه مي بينيد چيست؟ آوند
4- گياهان براي غذاسازي بـه چه چيزهايي نياز دارند؟ سبزينـه - دي اكسيد كربن - آب - خاك - نور خورشيد 5- آيا نوع آب و خاك درون شد گياه اثر دارند؟ بله، درون شمال ايران كه خاك حاصل خيزي دارد، گياهان بيشتري رشد مي كنند.
6- چند گياه نام ببريد كه درون برگ خود غذا ذخيره مي كنند؟ كاهو و كلم
7- درون كدام يك از اين گياهان كار غذاسازي شديدتر است؟ چرا؟ گوجه فرنگي، بوته گندم، بوته گل سرخ بوته گوجه فرنگي. چون درون مدت كوتاهي محصول زيادي مي دهد و ميوه آن محتوي مواد غذايي فراوان است.
8- آيا خود گياه از اندوخته اش استفاده مي كند؟ خير، اندوخته گياه، غذاي اضافي هست كه بـه مصرف ساير موجودات زنده مي رسد.
بخش 3
- گياهان، موجودات پر ارزش گياهان موجودات پر ارزشي هستند كه هم غذاي خودشان را مي سازند و هم منبع اصلي غذاي جانوران و انسان مي باشند. آدميان نخستين، ريشـه، برگ، ميوه و دانـه هاي خوراكي را جمع مي كردند و مي خورند. بعدها انسان مي انديشيد كه مي تواند گياهان مفيد را پرورش دهد. بعد كار كشاوري يعني پرورش گياهان مفيد. شخم زدن: كشاورزان از هزاران سال پيش تاكنون زمين را براي كاشتن، شخم مي زنند. درون ابتدا اين كار با دست انجام مي شد. بعدها از و اسب استفاده شد. امروزه تراكتور جاي جانوران را گرفته است. آب دادن: بـه جهت وجود آب كم درون ايران، كشاورزان براي صرفه جويي درون مصرف آب، گياهاني را مي كارند كه با كمك آب باران و برف رشد كرده و محصول دهند و نياز بـه آبياري نداشته باشند. بـه اين گونـه كشاورزي ديم كاري مي گويند؛ مانند كشت گندم. از بين بردن علف هاي هرز: علف هاي اضافي كه درون لابه لاي گياهان كاشته شده مي رويد. علف هاي هرز گفته مي شود. از بين بردن اين علف ها كار زيادي مي طلبد. مبارزه با آفت ها: بعضي از حشرات كه گياه خوار هستند دسته جمعي بـه مزرعه ها حمله مي كنند و قسمتي از محصول را مي خورند. براي دفع حشرات مزاحم يا آفت ها، مواد حشره كش ساخته شده است. بـه دليل اينكه مواد سمي هستند. دانشمندان از جانوراني مانند عنكبوت يا سوسك بهره مي گيرند. محصولات گوناگون: بعضي از محصولات مانند گندم درون بيشتر استان ها بـه عمل مي آيد. اما بعضي محصولات ديگر مانند خرما، برنج و انگور درون بعضي مناطق رشد مي كنند. مثلاً برنج درون جايي بـه دست مي آيد كه آب فراوان داشته باشد و خرما درون آب و هواي گرم بـه دست مي آيد. نوشيدني ها: بعضي از گياهان بـه صورت دم كرده و نوشيدني مصرف مي شوند مانند چاي، و قهوه؛ و بعضي از محصولات ديگر را براي خوش طعم كردن غذا استفاده مي كنيم مانند انواع ادويه ها كه بيشتر درون كشورهاي گرم و مرطوب بـه دست مي آيد. داروها: مردم از زمان هاي دور، بعضي گياهان را بـه دليل اثرات داروئي آنـها مصرف مي كردند. مانند خاكشير يا دانـه به. امروزه هم از گياهان دارويي استفاده هاي بسياري مي شود. رنگ ها: گياهان درون صنايع رنگرزي هم استفاده مي شوند. رنگرزي درون استان هايي كه قاليبافي دارند رواج دارد كه براي رنگ كردن پارچه يا پشم بـه كار مي رود. از چوب براي تهيه ميز، تخته، پنجره و ساير وسايل استفاده مي كنند.
پرسش هاي بخش 3
1- كار مبارزه با آفت ها، هميشـه و در همـه دوران زندگي آنـها مؤثر است. درست نادرست
2- بيشتر كشاورزان براي شخم زدن زمين هاي پهناور از تراكتور استفاده مي كنند. درست نادرست
3- كار كشاورزي يعني پرورش گياهان مفيد درست نادرست
4- پرندگان كوچك درون خوردن حشرات مزاحم و آفت ها مؤثر هستند. درست نادرست
پرسش هاي تشريحي:
1-وقتي مي خواهيم زمين را براي كاشتن آماده كنيم ابتدا چه عملي را انجام مي دهيم؟ ابتدا زمين را شخم مي زنيم.
2- براي كاشت يك گياه بايد چه كاري انجام داد؟ ابتدا بايد زمين را براي كشت آماده كرد و شخم زد. بعد دانـه ها را پاشيد و سپس زمين را آبياري كرد. مرحله بعدي درون آوردن گياهان هرز از داخل زمين هست تا زماني كه بـه رشد كامل خود برسد.
3- اصلي ترين غذاي انسان را چه گياهاني تشكيل مي دهند؟ گندم، برنج، سيب زميني
4- ياد گرفتن كشاورزي چه اثري درون زندگي انسان داشت؟ توانست محصول بيشتري توليد كند و براي زمستان خود غذا ذخيره كند. ديگر مجبور نبود تمام قسمت هاي گياه را بخورد. بلكه از هر گياهي قسمت هاي مفيد را مي خورد.
5- آيا استفاده زياد از تراكتور براي زمين هاي كشاورزي پهناور مضر است؟ بله. چون تراكتور عميقاً جاي خاك را عوض مي كند و خاك هاي سطح رويي كه مواد غذايي بيشتري دارند بـه سطح زيرين انتقال پيدا مي كنند. استفاده زياد از تراكتور براي زمين مفيد نيست.
6- كدام محصول را حتماً بايد با كشت آبي زياد نمود؟ برنج
7- چه محصولاتي درون ناحيه كوهستاني بيشتر رشد مي كنند؟ گردو، بادام، درختان ميوه
8- ادويه درون چه نوع آب و هوايي بـه دست مي آيد؟ گرم و مرطوب
9- چه گياهاني را مي شناسيد كه مصرف دارويي و رنگرزي دارند؟ دارويي: اوكاليپتوس، گل ختمي، گل بنفشـه، نعناع رنگرزي: حنا، گردو، انار، پوست پياز، روناس
بخش 4
- جانوران بي مـهره دانستيد كه جانوران را بـه دو دسته مـهره داران و بي مـهرگان تقسيم مي كنيم. جانوران مـهره دار: مانند ماهي ها، دوزيستان، پرندگان و غيره كه بدنشان داراي اسكلت از جنس استخوان است. جانوران بي مـهره: جانوراني هستند كه درون بدنشان اسكلت استخواني وجود ندارد. بي مـهرگان دسته بزرگي از جانوران را تشكيل مي دهند مانند مرجان ها، نرم تنان، خارتنان و حشرات و … كرم ها و بند پايان: گروه كرم ها و بندپايان گروه بسيار بزرگي از بي مـهرگان هستند كه دانشمندان آنـها را بـه طبقات كوچك تر تقسيم كرده اند. كرم ها از لحاظ شكل بـه سه گروه تقسيم مي شوند: 1- كرم هاي پهن 2- كرم هاي لوله اي 3- كرم هاي حلقوي كرم هاي پهن : مانند كرم كدو، بدنشان از قطعه هاي پهن تشكيل شده است. يك نوع از كرم كدو درون روده انسان زندگي مي كند و به اين موجود كه غذاي مورد نياز خود را از بدن موجود زنده ديگر مي گيرد، انگل مي گوئيم. كرم هاي لوله اي : مانند آسكاريس بدن باريكي دارند. كرم آسكاريس درون داخل روده انسان زندگي مي كند و در همانجا تخم ريزي مي كند. تخم ها همراه مدفوع از روده خارج شده و محيط را آلوده مي كنند. تخم آسكاريس از راه سبزيجات نشسته و آب آشاميدني آلوده بـه بدن منتقل مي شوند. يكي ديگر از كرم هاي لوله اي انگل كرمك است. كرمك درون انتهاي لوله گوارش كودكان رشد مي كند و باعث خارش شديد مي شود. كرم هاي حلقوي : بدن اين كرم ها از حلقه هاي زيادي درست شده است. مانند كرم خاكي. اين كرم براي يافتن غذا درون خاك حركت مي كند و براي باغچه و زمين كشاورزي مفيد هست زيرا خاك را جابه جا مي كند و هوا را بـه ذرات خاك مي رساند. بندپايان: بندپايان شامل حشرات، عنكبوت ها، خرچن گها و هزارپاها مي باشند. نمونـه هايي از بندپايان درون جنگل، دريا و حتي خانـه ها يافت مي شود مانند مورچه، پروانـه، خرچنگ، هزارپا و … بندپايان فراوان ترين گونـه جانوران بي مـهره هستند. حشرات 6 پا دارند. عنكبوت ها 8 پا دارند. بعضي سمي و بعضي غير سمي اند. خرچنگ ها درون آب زندگي مي كنند پوشش خارجي بدن آنـها سفت است. بعضي خرچنگ ها خوراكي هستند. هزارپاها بعضي علف خوار و بعضي گوشتخوارند. هزارپاي گوشتخوار، سمي است.
پرسش هاي بخش 4
جالي خالي را با كلمات مناسب پر كنيد:
1- بـه جانوراني كه درون بدن آنـها اسكلت استخوان وجود نداشته باشد بي مـهره مي گويند.
2- بـه موجود زنده اي كه غذاي خود را از بدن موجود زنده ديگر مي گيرد انگل مي گويند.
3- نرم تنان درون گروه جانوران بي مـهره قرار دارند.
4- هشت پا يك جانور بي مـهره دريايي هست كه بـه گروه بزرگ تر بي مـهرگان تعلق دارد و به گروه كوچك تر نرم تنان.
5- عروس دريايي بي مـهره اي از جنس مرجان ها است.
6- حشرات بدنشان از 3 قسمت سر و سينـه و شكم تشكيل شده، 2 شاخك و 6 پا دارند.
7- كرم كدو از نوع كرم هاي پهن و كرم خاكي از نوع كرم هاي حلقوي است.
پرسش هاي تشريحي:
1- چه تفاوت مـهمي درون ميان جانواران مـهره دار و بي مـهره وجود دارد؟ جانوران مـهره دار داراي اسكلتي از جنس استخوان هستند و جانوران بي مـهره درون بدن خود فاقد اين اسكلت استخواني مي باشند.
2- بدن بي مـهرگان ساده تر هست يا مـهره داران؟ بي مـهرگان
3- انواع گروه هاي بي مـهرگان را نام ببريد؟ اسنفج ها، مرجان ها، نرم تنان، خارتنان، كرم ها، بندپايان
4- مرجان ها چه شباهت هايي با اسفنج ها دارند؟ هردو گروه درون كف درياها زندگي مي كنند و بعضي از گونـه هاي هر يك حركت دارند.
5- تخم كرم كدو چگونـه از بـه انسان منتقل مي شود؟ مدفوع آلوده انسان علف هايي را كه مي خورد آلوده مي كند و تخم كرم درون بدن حيوان بـه نوزاد تبديل مي شود و زنده مي ماند و با خوردن چنين گوشتي نوزاد كرم كدو بـه انسان و روده او منتقل شده تبديل بـه كردم كدو مي شود.
6- كرم آسكاريس چه مي خورد؟ غذاي گوارش يافته را مي خورد.
7- فرق پوشش بدن حلزون با بدن صدف چيست؟ پوشش بدن حلزون حفره اي هست و پوشش بدن صدف دوكفه اي است.
8- حشرات چه خصوصيات مشتركي دارند؟ همگي 6 پا و 2 شاخك دارند و بدنشان از سه قسمت تشكيل شده است.
9- كدام گروه از بي مـهرگان بـه هيچ گروه ديگري شبيه نيستند؟ خارتنان
10- چند نوع از خارتنان را نام ببريد؟ توتيا و ستاره دريايي
11- اگر قبل از مصرف سبزي آن را ضد عفوني نكنيم، كدام بيماري انگلي درون انتظار ماست؟ بـه انگل آسكاريس مبتلا مي شويم.
12- يك نوع خرچنگ خوراكي را نام ببريد؟ ميگو
بخش 5
- مخلوط ها مخلوط چگونـه تشكيل مي شود؟ وقتي دو يا چند ماده مختلف با يكديگر بـه ترتيبي بياميزند كه ما بتوانيم آنـها را از هم جدا كنيم و هر ماده اي خاصيت خود را حفظ كند، مخلوط تشكيل شده است. درون مخلوط ممكن هست مواد مخلوط شونده همگي جامد، مايع و يا گاز باشند، يا يكي از مواد جامد و ديگري مايع باشد مثل نمك و آب كه مخلوط آب نمك درست مي كنند. هواي اطراف ما كه گازي شكل هست مخلوطي از گازهاي مختلف است. بسياري از خوراكي ها نيز بـه صورت مخلوط مصرف مي شوند. درون يك مخلوط، هر ماده تمام خاصيت هاي خود را حفظ مي كند. مخلوط هاي يكنواخت (محلول): وقتي يك حبه قند را درون آب مي اندازيد، ذره هاي قند از هم جدا مي شوند و در بين ذره هاي آب قرار مي گيرند و مخلوط يكنواخت درست مي كنند. درون نتيجه قند درون آب حل مي شود. بـه اين نوع مخلوط، محلول مي گوئيم. ماده حل شونده و ماده حلال: اگر يك قاشق شكر را درون آب بريزيد و هم بزنيد، شكر درون آب حل مي شود. درون اين محلول بـه شكر ماده حل شونده و به آب ماده حل كننده يا حلال مي گويند. محلول شكر درون آب يك محلول جامد درون مايع و محلول الكل درون آب محلول مايع درون مايع است. درون محلول ها، ماده حل شده، خود بـه خود از حلال جدا نمي شود.
پرسش هاي بخش 5
1- كداميك از مخلوط هاي زير محلول است؟ روغن درون آب نفت و آب نمك و آب نشاسته و آب
2- كداميك از مخلوط هاي زير محلول مايع درون مايع است؟ آب و روغن زيتون آب و آبليمو آب و نشاسته آب و اكسيژن
3- آب داغ چه نوع محلولي است؟ جامد درون مايع مايع درون مايع جامد درون جامد گاز درون مايع
4- بهترين راهي كه مي توانيم بفهميم يك مخلوط، محلول هست يا نـه چيست؟ جوشانيدن از صافي رد كردن بي حركت درون جايي قرار باهم زدن
5- درون ليوان شير يك حبه قند انداختيم و هم زديم درون اين محلول بـه شير چه مي گويند؟ حلال حل شونده مخلوط محلول
پرسش هاي تشريحي:
1- مخلوط چيست؟ وقتي دو يا چند ماده با هم بياميزند و ما بتوانيم بـه راحتي آنـها را جدا كنيم آن مواد با هم مخلوط شده اند، درون مخلوط، مواد خواص خود را از دست نمي دهند.
2- آيا مي توانيم روغن مايع و آبليمو را مايع درون مايع بدانيم؟ چرا؟ خير، زيرا اين دو مايع درون يكديگر حل نمي شوند و مايع درون مايع يك نوع محلول است.
3- بـه ماده اي كه مواد ديگر را درون خود حل مي كند چه مي گويند؟ حلال
4- چگونـه مي فهميم دو ماده مايع كه با هم آميخته شده اند مخلوط هستند يا محلول؟ درون صورتي كه دو مايع بـه طور يكنواخت ديده شوند و پس از مدتي كه ساكن مي مانند از هم جدا نشوند، محلول هستند و اگر يك مايع درون مايع ديگر بـه صورت معلق ديده شود، مخلوط هست كه بعد از ساكن ماندن بـه تدريج از هم جدا مي شوند.
5- مخلوطي نام ببريد كه از دو ماده جامد تشكيل شده باشد؟ شكر و عدس، نخود و لوبيا
6- مخلوطي از يك ماده جامد و يك مايع نام ببريد كه محلول نباشد؟ شن و آب
7- هوا يك مخلوط هست يا تركيب؟ مخلوط است.
8- درون يك محلول آب شيرين آيا مزه سطح مايع با ته مايع با هم فرق دارد؟چرا؟ نـه، زيرا ذره هاي قند بـه آرامي از هم جدا شده و در بين ذره هاي آب قرار گرفته و مخلوط يكنواختي بـه دست آمده يعني قند درون آب حل شده.
9- درون محلول مواد چگونـه پراكنده مي شوند؟ بـه طور يكنواخت پراكنده مي شوند.
10- آيا درون محلول همـه موادي كه وجود دارند ديده مي شوند؟ خير، ماده حل شونده ديده نمي شود.
11- چرا درون هوا هيچ يك از مواد تشكيل دهنده را نمي بينيم؟ زيرا همگي گاز هستند.
بخش 6
- نور و بازتابش نور انرژي هست كه بـه كمك آن مي توانيم اجسام را ببينيم. بـه موادي كه از خود نور توليد مي كنند چشمـه نور مي گوئيم. نور از همـه اجسام عبور نمي كند. اما اجسامي مانند شيشـه، آب و هوا نور را از خود عبور مي دهند كه بـه آنـها شفاف مي گوئيم. اما اجسامي كه نور را از خود عبور نمي دهند، مانند چوب و سنگ اجسام كدر ناميده مي شوند. هرچه سطح يك جسم هم صاف تر باشد، باز تابش نور آن هم بيشتر است. تصوير هر جسم درون آينـه تخت اندازه همان جسم است. اگر نور بـه آينـه برخورد كند، باز مي گردد كه بـه اين پديده بازتابش نور مي گوئيم. هر چه زاويه بين دو آينـه تخت كمتر شود، تعداد تصاوير بيشتر است. نور درون هنگام برخورد بـه آينـه صاف، بازتاب منظم دارد و در صورت برخورد بـه سطح ناصاف مثل مقوي، بازتابي نامنظم دارد. وقتي نور بـه جسمي بر مي خورد، قسمتي از آن باز مي گردد و به چشم ما بر مي گردد و همين نور بازتاب شده باعث ديدن آن جسم توسط ما مي شود. جسمي كه بـه رنگ سياه باشد، نور را تقريباً بازتاب نمي دهد. با آينـه مي توانيم تصوير چيزهايي را كه بـه طور مستقيم نمي توانيم ببينيم را مشاهده كنيم. مانند راننده اتومبيل كه بـه كمك آيند پشت خود را مي بيند. آينـه ها بر سه نوع هستند : 1- آينـه تخت 2- آينـه فرو رفته 3- آينـه بر آمده درون آينـه فرو رفته تصوير بزرگ تر از جسم و در آينـه برآمده تصوير كوچك تر از جسم منعمي شود. درون زيردريائي ها براي ديدان اجسام درون سطح آب از چشم زيردريايي استفاده مي كنند، كه پريسكوپ نام دارد. كوره آفتابي هم وسيله اي هست كه از يك آينـه فرو رفته بسيار بزرگ تشكيل شده هست و براي استفاده از انرژي گرمايي خورشيد بـه كار مي رود. تصوير ما درون درون يك قاشق بـه صورت وارونـه و كوچك تر از خودمان مي افتد و تصوير ما درون پشت قاشق مستقيم و بزرگ تر بـه نظر مي رسد.
پرسش هاي بخش 6
1- درون كداميك از مكان هاي زير آينـه بر آمده استفاده مي كنند؟ خياطي آرايشگاه ها سرپيچ هاي جاده ها كوره آفتابي
2 - كداميك از موارد زير درون بازتابش نور مؤثر نيست؟ صافي اجسام زبري اجسام كلفتي اجسام رنگ اجسام 3 - درون كداميك از مواد زير نور عبور نمي كند؟ هوا آب آينـه شيشـه
4 - درون پريسكوپ از چه آينـه اي استفاده مي شود؟ تخت فرورفته برآمده كروي
5- هر قدر زاويه بين دو آينـه را بازتر كنيم تعداد تصويرها …. مي شود. بيشتر كمتر تفاوتي ندارد بزرگ تر
6 - كوره آفتابي بـه چه منظور ساخته مي شود؟ براي گرم كردم محيط براي تفريح و سرگرمي براي بهتر ديدن خورشيد براي استفاده از انرژي گرمايي خورشيد
پرسش هاي تشريحي:
1- نور چيست؟ و چه خواصي دارد؟ يك نوع انرژي هست كه حركت مي كند و موجب ديدن اجسام مي شود. 2- بازتابش نور چيست؟ وقتي نور بـه جسمي برخورد مي كند و برگشت پيدا مي كند، بـه اين پديده بازتابش نور مي گوئيم.
3- چه اجسامي بعد از بازتابش نور، تصوير توليد مي كنند؟ اجسامي كه سطح آنـها صاف هست مثل آينـه و فلزات براق. درون آب و شيشـه هم تصوير ايجاد مي شود.
4- جسمي درون فاصله 20 سانتي متري آينـه قرار دارد. فاصله جسم که تا تصوير چقدر است؟ فاصله جسم که تا تصوير دو برابر فاصله جسم که تا آينـه هست يعني 40 سانتي متر.
5- وقتي آينـه بـه صورت فرو رفته باشد، چه تغييري مي كند؟ و براي چه كارهايي از آينـه فرو رفته استفاده مي شود؟ تصوير بزرگ تر مي شود. وقتي بخواهند تصوير را بزرگ تر نشان دهند مثل عمل جراحي
7- براي افزايش نور و گرما از چه نوع آينـه اي استفاده مي كنيم؟ آينـه فرو رفته
8- براي آنكه جسمي ديده شود چه شرايطي لازم است؟ بايد نور بـه طور كامل بازتاب نمايد
9- درون گذشته انسان ها چگونـه تصوير خود را مي ديدند؟ درون سنگ هاي صاف و صيقلي
بخش 7
- الكتريسيته انرژي الكتريسيته، انرژي هست كه براي نور، حركت، گرما و روشنايي ايجاد مي كند. از انرژي الكتريسيته درون وسايلي مانند پنكه، شوفاژ، اطو، سماور برقي، لامپ، پلوپز و چرخ گوشت استفاده مي كنيم. ما حتي از الكتريسيته صدا نيز توليد مي كنيم. وقتي شما زنگ درون را بـه صدا درون مي آوريد، درون اثر حركت سريع و پيوسته الكتريسيته، اين انررژي بـه صدا تبديل شده است. مدار الكتريكي چيست؟ وقتي لامپ خانـه را روشن مي كنيد با استفاده از كليد برق، الكتريسيته را بـه داخل لامپ مي فرستيد و روشنايي ايجاد مي شود و يا قسمتي سيم و لامپ را بـه باتري متصل مي كنيم، الكتريسيته از باتري بـه وسيله سيم جاري مي شود و پس از روشن كردن لامپ از سيم ديگري بـه باتري باز مي گردد و اين خود يك مدار الكتريكي است. رسانا و نارسانا: چيزهايي مثل ميخ آهني و سيم مسي كه الكتريسيته از آنـها مي گذرد رسانا نام دارند. بـه چيزهايي مثل چوب، پلاستيك و شيشـه كه الكتريسيته از آنـها نمي گذرد نارسانا نام دارد. مدار متوالي و مدار موازي: وقتي مدار بسته شود، الكتريسيته جاري مي شود. درون اين صورت وقتي مي خواهيم دو لامپ را بـه يك باتري وصل کنيم و دو لامپ هم بـه يكديگر وصل شوند، درون اين صورت مي گوئيم لامپ ها بـه صورت متوالي بسته شده اند. درون بستن متوالي جريان، برق ابتدا از يك لامپ عبور مي كند و سپس بـه لامپ ديگر مي رود. اگر بخواهيم قطب مثبت و منفي را بـه هر دولامپ وصل كنيم هر لامپ جداگانـه بـه دو سر باتري وصل مي شود. درون اين صورت لامپ ها بـه صورت موازي بسته شده اند. بـه اين ترتيب جريان برق همزمان بـه هر دو لامپ وارد مي شود و نور ضعيف تر بـه چشم مي رسد. بـه هم بستن باتري ها: مي توانيم با استفاده از دو يا چند باتري مدار الكتريكي تشكيل دهيم. درون اين صورت چون مقدار الكتريسيته بيشتري جاري مي شود، نوري كه لامپ ايجاد مي گردد بيشتر مي شود.
پرسش هاي بخش 7
1- كداميك از وسايل زير رسانا است؟ چوب فرش پتو آهن
2- كداميك از اجسام زير نارسانا است؟ بدن انسان آهن چوب خيس پلاستيك
3- اگر درون منزل شما لامپ آشپزخانـه بسوزد، بقيه لامپ ها: خاموش مي شوند روشن مي مانند مي سوزند پر نورتر مي شوند
4- درون كداميك از وسايل زير از انرژي الكتريسيته براي توليد گرما استفاده مي شود؟ جارو برقي ريش تراش تلويزيون پلوپز
5- درون كداميك از وسايل زير الكتريسيته بـه حركت تبديل مي شود؟ همزن برقي چراغ مطالعه اتو سماور برقي پرسش هاي تشريحي:
1- الكتريسيته چگونـه جريان مي يابد؟ وقتي مدار بسته باشد
2- بـه چه اجسامي رسانا مي گوئيم؟ اجسامي كه جريان الكتريسيته از اين اجسام عبور كند مانند سيم مسي و آب.
3- چه موادي نارسانا هستند؟ بـه اجسامي كه جريان الكتريسيته از آنـها عبور نكند، مواد نارسانا گفته مي شود مانند چوب.
4- مدار چگونـه تشكيل مي شود؟مدار بـه چند طريق بسته مي شود نام ببريد؟ وقتي الكتريسيته جريان پيدا كند. درون صورتي كه مدار ساده نباشد بـه دو طريق موازي و متوالي بسته مي شود.
6- درون چه صورت، مدار درون لامپ نور بيشتري توليد مي كند؟ وقتي مدار بـه صورت متوالي بسته مي شود نور اولين لامپ بيشتر و دومي كمتر مي شود. درون موازي نور هردو لامپ يكسان و كمتر مي شود.
7- آيا براي سيم كشي منزل مي توان از مدار متوالي استفاده كرد؟ چرا؟ خير چون درون اين صورت با سوختن يا قطع كردن جريان درون يك وسيله الكتريكي، ساير وسايل الكتريكي نيز خاموش مي شوند.
8- فرق مدار بسته و باز چيست؟ درون مدار بسته الكتريسيته جاري مي شود و در مدار باز الكتريسيته قطع مي شود.
9- كليد چه اثري درون تشكيل مدار دارد؟ كليد مدار را قطع و وصل مي كند.
10- درون اسباب بازي ها و راديو ها، باتري ها را چگونـه قرار داده اند؟ قطب منفي بـه مثبت و قطب مثبت بـه منفي
بخش 8
- آهن ربا آهن ربا قطعه اي هست كه ذرات آهن و فولاد را بـه خود جذب مي كند. بـه آهنربا مغناطيس هم مي گوئيم. مي توان گفت هر جسمي كه خاصيت آهن ربايي داشته باشد داراي خاصيت مغناطيسي است. كره زمين نيز داراي دو قطب اصلي شمال و جنوب هست كه براي تشخيص اين قطب ها قطب نما ساخته شده و جهت يابي مي كنند. هر آهن ربا دو سر دارد كه بـه هر يك از سرهاي آن قطب گفته مي شود. قطبي از آهن ربا كه بـه سمت شمال قرار مي گيرد قطب شمال ناميده مي شود كه با علامت N نمايش داده مي شود. قطب ديگر آهن ربا كه بـه سمت جنوب قرار مي گيرد، قطب جنوب ناميده مي شود كه باعلامت S مشخص مي شود. كره زمين درون اطراف خود ميدان مغناطيسي وسيعي توليد مي كند و عقربه قطب نما كه خود خاصيت آهنربايي دارد، درون ميدان مغناطيسي زمين خود بـه خود درون جهت شمال و جنوب كره زمين مي ايستد. هرگاه قطعه اي آهن را از يك جهت بـه آهنربايي بكشيم، قطعه آهني نيز آهن ربا مي شود. وقتي ذرات ريز آهن يا سنجاق هاي ريز جذب آهن ربا مي شوند مشاهده مي كنيم کـه دو سر آهن ربا مقدار بيشتري آهن يا سنجاق بـه خود جذب نموده اند. اگر دو آهن ربا را بـه هم از طرف قطب هاي هم نام آنـها (مثلاً قطب S) بـه هم نزديك كنيم بـه يكديگر جذب نمي شوند و بر عكس اگر از طرف دو قطب غير همنام (مثلاً S و N) بـه هم نزديك شوند، همديگر را جذب خواهند كرد. آهن رباي الكتريكي: قطعه سيم روكش دار را دور يك ميخ ببنديد و دو سر سيم را بـه دو سر يك باتري وصل كنيد. حالا اگر ميخ هاي كوچك يا براده هاي آهن را بـه ميخ نزديك كنيم جذب ميخ مي شوند. بـه اين ميخ كه خاصيت آهن ربايي پيدا كرده آهن رباي الكتريكي مي گوئيم. هرچقدر مقدار سيم ها بيشتر باشد، آهن رباي قوي تري درست مي شود و در صورت قطع جريان برق ميخ. خاصيت آهن ربايي را از دست مي دهد. با كمك آهن رباي الكتريكي مي توان قطعات بزرگ آهني را جابه جا كرد مانند جرثقيل.
پرسش هاي فصل 8
جاي خالي را با كلمات مناسب پر كنيد.
1- هر آهن ربا 2 قطب دارد.
2- قطب شمال آهن ربا را با علامت N نشان مي دهند.
3- درون آهن ربا قطب هاي همنام يكديگر را جذب نمي كنند.
4- قطب شمال آهن ربا، قطب جنوب آهن رباي ديگر را جذب مي كند. 5- اگر سرهاي دو آهن ربا قطب N و S باشند، درون صورت نزديك شدن بـه هم، يكديگر را جذب مي كنند.
6- عقربه قطب نما خود يك آهن رباست.
7- بـه كمك سيم، باتري و ميخ مي توان آهن رباي الكتريكي ساخت.
پرسش هاي تشريحي:
1- با درون نظر گرفتن شمال و جنوب كره زمين عقربه قطب نما چگونـه قرار مي گيرد؟
2- دو قطب آهن ربا هميشـه رو بـه كدام سمت مي ايستد؟ چرا؟ رو بـه شمال و جنوب كره زمين، چون درون ميدان مغناطيسي كره زمين تحت خاصيت آهن ربايي زمين قرار مي گيرند.
3- وقتي دو قطب غير همنام را بـه هم نزديك مي كنيم چه اتفاقي مي افتد؟ همديگر را جذب مي كنند.
4- چه قسمت هايي از آهن ربا، آهن بيشتري را بـه خود جذب مي كند؟ دو سر آهن ربا
5- چگونـه مي توان آهن رباي الكتريكي قوي تري ساخت؟ با افزايش سيم پيچ ها
6- چند وسيله نام ببريد كه درون آنـها آهن رباي الكتريكي بـه كار رفته باشد؟ جرثقيل، زنگ اخبار خانـه ها و … 7- از قطب نما براي انجام چه كاري استفاده مي شود؟ براي تشخيص قبله و تعيين جهت هاي اصلي شمال و جنوب
8- جرثقيل الکتريکي چگونـه كار مي كند؟ وقتي اهرم جرثقيل خاصيت آهن ربايي پيدا مي كند، قطعات بزرگ آهني را جابه جا مي كند.
9- چگونـه بـه كمك يك آهن ربا كه قطب هايش معلوم هست قطب هاي آهن رباي ديگر را مي شناسيم؟ آهن ربا را بـه آهن ريايي كه قطب هايش معلوم هست نزديك مي كنيم اگر جذب هم شوند قطب ها با قطب آهن رباي معلوم غيرهمنام است.
بخش 9
- سنگ ها سنگ ها ازجمله موادي هستند كه درون همـه جاي كره زمين وجود دارند. روي زمين، درون رودخانـه ها، كوه ها و كف درياها و داخل زمين هم سنگ وجود دارد. سنگ ها انواع متفاوتي دارند. بعضي زبر و بعضي ديگر صاف هستند. بعضي درشت و برخي كوچك. بعضي از سنگ ها بـه علت استحكام فراوان، سال ها بـه شكل بناهاي تاريخي باقي مي مانند. سنگ هاي رسوبي: بعضي از سنگ ها بر اثر ته نشين شدن مواد داخل آب بـه وجود مي آيند. رودها مقدار زيادي مواد را با خود بـه درياها و درياچه ها مي برند. اين مواد بـه دليل سنگيني بـه ته دريا مي روند. روي هم قرار مي گيرند و پس از سفت شدن سنگ هايي را بـه وجود مي آورند كه بـه آنـها سنگ هاي رسوبي گفته مي شود. سنگ هاي رسوبي لايه لايه اند كه رنگ يا جنس هر لايه با لايه ديگر متفاوت است. سنگ هاي رسوبي درون كوه هاي البرز و زاگرس بـه فراواني يافت مي شوند. ريگ، شن و سنگ هاي آهكي نمونـه هايي از سنگ هاي رسوبي هستند. سنگ هاي آذرين: گروه ديگري از سنگ ها بر اثر سرد شدن مواد بسيار داغ بـه وجود آمده اند كه قبلاً درون زمين بوده اند. دماي اعماق زمين زياد هست و بعضي سنگ ها را ذوب مي كند. اين سنگ ها درون زير يا سطح زمين دوباره سرد مي شوند و سنگ هايي را بـه وجود مي آورند كه بـه آنـها آذرين مي گويند. سنگ هاي كوه هايي مانند دماوند و الوند از نوع آذرين است. سنگ هاي آذرين از بلورهاي ريز يا درشت تشكيل شده اند. سنگ هاي دگرگون شده: بعضي از سنگ هاي رسويي يا آذرين اگر مدت زيادي درون اعماق زمين بمانند، بايد فشار و گرماي زيادي را تحمل كنند. اين سنگ ها مانند آجر پخته مي شوند و شكل قبلي خود را از دست مي دهند و به همين دليل بـه آنـها سنگ هاي دگرگون شده مي گويند. (مانند سنگ مرمر) سنگ ها از چه ساخته شده اند؟ همـه سنگ ها از يك يا چند كاني بـه وجود آمده اند. كاني چيست؟ مغز مداد شما يك كاني است. گچي كه با آن مي نويسيد، پنجره هاي فلزي و حتي نمكي كه با غذا مي خوريد يك كاني است. بعضي كاني ها مانند نمك بـه همان شكل خود قابل استفاده اند. اما بعضي ديگر اين گونـه نيستند بلكه سنگ معدن بعضي كاني ها مانند فلزات را براي بـه دست آوردن مواد مورد نياز كاملاً خرد و ذوب مي كنند. فايده سنگ ها و كاني ها: سنگ ها و كاني ها درون امر ساختمان سازي، صنعت، پزشكي و غيره بـه كار مي روند. مصارف كاني ها بايد با دقت و صرفه جويي فراوان صورت گيرد.
پرسش هاي بخش 9
1- درون سنگ هاي رسوبي جنس لايه ها هميشـه يكسان نيست. درست نادرست
2- يك تكه سنگ گرانيت فقط از يك نوع ماده تشكيل شده است. درست نادرست
3- كاني هاي كشور ما تمام نمي شوند. درست نادرست
4- افزايش جمعيت، نياز بشر را بـه كاني افزايش داده است. درست نادرست
5- براي بـه دست آوردن فلزات از كاني ها، آنـها را بـه همان شكل استخراج شده استفاده مي کنند. درست نادرست
سوالات تشريحي:
1- سنگ هاي رسوبي چگونـه درست مي شوند؟چرا سنگ هاي رسوبي كناره هاي صاف دارند؟ رسوبات رودخانـه ها درون درياها ته نشين مي شوند و به تدريج درون زمان هاي زياد سنگ هاي رسوبي را درست مي كنند. بر اثر غلطيدن درون آب و ساييده شدن كناره صاف پيدا مي كنند.
2- سنگ نمك چگونـه تشكيل مي شود؟ وقتي نمك درون آب بـه اندازه اي حل شود كه ديگر نتواند درون آب حل شود، ته نشين شده و بلورهاي سنگ نمك را درست مي كند.
3- سنگ ها از چه نظر با هم تفاوت دارند؟ نوع و جنس، شكل ظاهر، مدت زمان تشكيل آن، رنگ و استحکام
4- همانطور كه مي دانيد سنگ هاي كوه هاي البرز و زاگرس رسوبي هستند. آيا مي توانيم بگوئيم زماني اين كوه ها زير درياها بوده اند؟ بله، چون بر اثر رسوبات مختلف درون اثر ساليان طولاني بـه وجود آمده اند. 5- چرا گاهي سنگ هاي آذرين بلورهاي درشت دارند؟ اگر مواد مذاب درون نزديكي سطح زمين بـه تدريج سرد شوند بلورهاي درشت پيدا مي كنند.
6- بـه چه دليل گفته مي شود سنگ ها تغيير مي كند؟ زيرا سنگ هاي دگرگوني كه منشأ رسوبي يا آذرين دارند، درون اثر گرما و فشار زياد تغيير يافته اند.
7- درون چه جاهايي از ساختمان سنگ مصرف مي شود؟ نماي ساختمان، كف ساختمان
8- كدام كاني ها بـه طور خاص درون زمين يافت مي شوند؟ چگونـه مي توان سنگ معدن را از كاني جدا نمود؟ گوگرد و نمك - سنگ معدن را حرارت مي دهند و خرد مي كنند. فلز بـه صورت مايع از سنگ جدا مي شود. 9- زغال سنگ چه نوع سنگي است؟ سنگ سوختي
بخش10
- زمين و همسايه هاي آن زمين حركت مي كند: شايد شما تصور كنيد كه خورشيد هر روز درون آسمان جابه جا مي شود. اما چنين نيست. زمين بـه دور خورشيد حركت مي كند و هر شبانـه روز يك دور بـه دور خود مي چرخد. زمين هم بـه دور خود مي گردد هم بـه دور خورشيد. زمين مانند توپ هست و خورشيد درون هنگام روز يك طرف آن را روشن مي كند و در هنگام شب نيز طرف تاريك آن است. نزديك ترين همسايه زمين: درون هنگام شب درون آسمان چه مي بينيد؟ ماه و تعداد زيادي ستاره. ماه بيش از هر چيز ديگر بـه ما نزديك هست و بـه همين دليل، بزرگ بـه نظر مي رسد. ماه با دوربين هاي قوي و بزرگ بـه نام تلسكوپ مشاهده مي شود. سطح ماه از سنگ و غبار نرم پوشيده شده و به دليل نبودن آب و هوا، هيچ موجود زنده اي درون آن وجود ندارد. درون روي ماه كوه هاي بلند، دشت هاي وسيع و گودالهاي دايره شكلي وجود دارد. ماه نور خود را از خورشيد مي گيرد و از خود نور ندارد و مانند آينـه نور خورشيد را بـه زمين منعكس مي كند كه بـه آن مـهتاب مي گويند. سفر بـه منظومـه شمسي: خورشيد و 9 سياره اي كه بـه دور آن درون گردش هستند منظومـه شمسي ناميده مي شوند. شمس يعني خورشيد و منظومـه يعني سياراتي كه بـه نظم درون آسمان بـه دور خورشيد مي گردند همـه سياره ها هم بـه دور خود مي چرخند و هم بـه دور خورشيد. عطارد: عطارد نزديك ترين سياره بـه خورشيد هست و سياره كوچكي هست كه هر 88 روز يك بار بـه دور خورشيد مي گردد. بـه علت داغي عطارد، هيچ موجود زنده اي نمي تواند روي آن زندگي كند. زهره: زهره يا ناهيد دومين سياره منظومـه شمسي هست كه صبح و عصر درون نزديكي محل طلوع و غروب خورشيد ديده مي شود و مانند زمين، كوه و دشت دارد و باز هم بـه دليل نزديكي بـه خورشيد آب و موجود زنده ندارد. زمين: زمين سومين سياره هست كه از دور بـه شكل كره سفيد و زيبابي بـه نظر مي رسد كه قسمت هاي بـه رنگ آب، اقيانوس ها و قسمت هاي سفيد رنگ ابرها هستند. زمين بـه دليل داشتن شرايط جوي مناسب داراي گياهان، انسان ها و موجودات زنده است. مريخ: بعد از زمين، مريخ قرار دارد. مريخ خاك قرمز رنگي دارد. درون مريخ آب هست؛ ولي آب ها يخ زده اند و هر دو سال يك بار بـه دور خورشيد مي گردد. مشتري: سياره بعدي مشتري هست كه از جنس گاز است. مشتري بزرگ ترين سياره منظومـه شمسي است. اين سياره آنقدر بزرگ هست كه 1400 كره بـه اندازه زمين درون آن جاي مي گيرد. زحل: زحل سياره بسيار زيبايي هست كه درون اطراف آن، حلقه هاي روشن زيادي وجود دارد. زحل هر 29 سال يك بار بـه دور خورشيد باز مي گردد. اورانوس، نپتون و پلوتون: اين سه سياره بـه دليل دوري از خورشيد بسيار سردند. پلوتو دورترين سياره بـه خورشيد است.
پرسش هاي بخش 10 جاي خالي را با كلمات مناسب پر كنيد.
1- سياره مشتري 1400 برابر سياره زمين است.
2- سياره زحل درون هر 29 سال، يك بار بـه دور خورشيد مي گردد.
3- سياره مريخ درون هر 2 سال، يك بار بـه دور خورشيد مي گردد.
4- جنس سياره زحل از گاز است.
5- داغ ترين سياره منظومـه شمسي، سياره عطارد است.
6- هميشـه طرفي از زمين كه رو بـه خورشيد هست روز مي باشد.
7- زمين درون هر شبانـه روز يك بار بـه دور خود مي چرخد.
سوالات تشريحي:
1- شب و روز چگونـه پديد مي آيند؟ از گردش زمين بـه دور خودش.
2- نزديك ترين همسايه كره زمين درون فضا چيست؟ ماه
3- تلسكوپ چيست؟ وسيله اي هست كه با آن چيزهاي خيلي دور را مي بينيم.
4- يك بار گردش ماه بـه دور زمين چقدر طول مي كشد؟ 4 هفته
5- چرا ماه را بـه شكل هاي مختلف مي بينيم؟ درون گردش ماه بـه دور زمين هميشـه تمام قسمت هاي ماه از خورشيد نور نمي گيرد و مقدار نوري كه ماه بـه زمين مي تاباند مطابق با طرز قرار گرفتن ماه نسبت بـه زمين است.
6- منظومـه شمسي چيست؟ خورشيد و 9 سياره اي كه بـه دور آن مي گردند منظومـه شمسي نام دارند.
7- كدام سياره، خاك قرمز رنگي دارد؟ مريخ
8- كدام سياره ها داراي گازهاي منجمد هستند؟ مشتري، زحل، اورانوس، پنتون
9- بـه نظر شما چرا سياره ها هر چه دورتر هستند، زمان گردش آنـها بـه دور خورشيد بيشتر طول مي كشد؟ چون آنـها درون مسير خود دايره هاي بزرگ تري را طي مي كنند.
بخش 11
- دستگاه تنفس كار دستگاه تنفس وارد نمودن اكسيژن بـه بدن و خارج نمودن دي اكسيد كربن از بدن است. هوا از راه بيني و دهان وارد شش ها مي شود. اندام هاي تنفسي: از بيني، ناي، نايژه ها، شش ها و كيسه هوايي تشكيل شده است. ناي درون قسمت جلوي گردن و در زير انگشتان بـه صورت قطعه قطعه و سخت حس مي شود. رسيدن اكسيژن بـه بدن اهميت فراواني دارد. هوا براي رسيدن بـه شش ها راه پر پيچ و خمي را طي مي كند. درون اطراف لوله هايي كه هوا از داخل آنـها عبور مي كند موها و مواد چسبنده اي وجود دارد كه درون هنگام كشيدن نفس، گرد و غبار و مواد زايد بـه وسيله موها و آن مواد چسبنده گرفته شده و هواي پاكيزه بـه شش ها مي رسد. اكسيژن هوايي از راه شش ها وارد خون مي شود. خون، اكسيژن را بـه همـه سلول هاي بدن مي رساند و دي اكسيد كربن توليد شده را از آنـها بعد مي گيرد. اين گاز همراه خون بـه شش ها باز مي گردد و با هوا از شش ها خارج مي شود. بيني: راه عبور هواست و در آن ماده چسبنده و موهاي ريزي وجود دارد كه گرد و غبار هوا را مي گيرد و هواي تميز را وارد بدن مي كند. رگ هاي خوني كه درون جدار بيني قرار دارند موجب گرم شدن هوا مي شود. ناي: هوا بعد از عبور از بيني بـه اين قسمت وارد مي شود ناي بـه دو قسمت تقسيم مي شود و نايژه ها را بـه وجود مي آورد. بهتر هست با بيني تنفس كنيم. شش ها: اندام هاي اصلي تنفس هستند. هر نايژه بـه يكي از شش ها وارد مي شود و به بخش هاي كوچك تري تقسيم مي شود كه درون انتهاي اين بخش ها كيسه هوا وجود دارد و اطراف آن داراي مويرگ است. اكسيژن هوا از راه مويرگ وارد خون مي شود و اين خون همان خوني هست كه بـه طرف چپ قلب مي رود بـه اندام ها مي رسد.
پرسش هاي بخش 11
1- مواد غذايي و اكسيژن توسط چه چيزي بـه سلول بدن مي رسد؟ كليه ها قلب خون شش ها
2- اندام اصلي تنفس كدام است؟ بيني ناي شش كيسه هوايي
3- سلول هاي مغز بيش از چند دقيقه بدون اكسيژن نمي توانند زنده بمانند؟ 5 دقيقه 10 دقيقه 1 روز 3 دقيقه
4- مايع زرد رنگ خون چه نام دارد؟ گلبول سفيد گلبول قرمز پلاسما آب
5- كيسه هوايي درون كدام قسمت بدن است؟ قلب معده كليه شش
6- چرا تنفس با بيني بهتر از تنفس با دهان است؟ چون بيني هوا را گرم مي كند چون بيني هوا را پاكيزه مي كند چون بيني هوا را مرطوب مي كند هر سه مورد
سوالات تشريحي:
1- كار كيسه هاي هوايي را درون دستگاه تنفس شرح دهيد: اكسيژن از راه ديواره كيسه هاي هوايي وارد مويرگ ها مي شود و از آنجا همراه با خون بـه قلب مي رود.
2- چرا نبايد با دهان نفس بكشيم؟ زيرا گر دو غبار هوايي كه از راه شش ها وارد مي شود گرفته نشده.
3- كار كدام قسمت از دستگاه تنفس مـهم تر است؟ چرا؟ كار شش ها، زيرا درون اين اندام ها اكسيژن وارد خون مي شود و دي اكسيد كربن با هواي بازدم از بدن خارج مي شود.
4- از هر گازي چه نوع سوختي بـه وجود مي آيد؟ چرا درون بدن ما دي اكسيدكربن توليد مي شود؟ دي اكسيد كربن - مواد غذايي درون سلول ها مي سوزند و گاز دي اكسيدكربن توليد مي شود.
5- اكسيژن چگونـه بـه اندام هاي بدن مي رسد؟ بـه وسيله گلبول هاي قرمز خون
6- آيا درون هنگام فعاليت، موادغذايي بيشتر مصرف مي شوند؟ چرا؟ بله، زيرا غذاي بيشتري درون خون مي سوزد که تا انرژي كافي براي اندام ها ايجاد مي شود. بـه همين دليل هميشـه بعد از فعاليت زياد، احساس گرسنگي مي كنيم.
7- كداميك از موادي كه بدن دفع مي كند از راه بيني و دهان خارج مي شود؟ گاز دي اكسيدكربن
8- چرا هنگام فعاليت ورزشي تعداد حركات تنفسي افزايش مي يابد؟ چون فعاليت باعث مي شود که تا سلول ها بـه اكسيژن بيشتري نياز داشته باشند.
بخش 12
- دستگاه گردش خون قلب يك ماهيچه تو خالي هست كه بسيار قوي هست و هر بار كه بسته مي شود، خون داخل خود را با فشار از راه رگ ها بـه همـه جاي بدن مي فرستد. دستگاه گردش خون شامل قلب و رگ ها (سرخرگ، مويرگ و سياهرگ) مي شود. قلب يا همان ماهيچه تو خالي و تلمبه خون درون هر دقيقه حدود 70 بار پر و خالي مي شود و هر بار مقداري خون را بـه داخل رگ ها مي فرستد. تعداد ضربان قلب ما مساوي با تعداد ضربان نبض ماست و هرچه فعاليت ما بيشتر باشد، تعداد ضربان قلب ما هم بيشتر است. رگ ها: (لوله هاي حمل كننده خون) رگ ها لوله هاي حمل كننده خون هستند. سرخرگ بـه رگ هايي گفته مي شود كه از قلب خارج مي شوند و به اندام ها مي رسند. سرخرگ هايي كه از قلب خارج مي شوند قطر زيادي دارند اما وقتي بـه داخل هر اندام مي رسند كوچك تر و باريك تر مي شوند. از قلب دو سرخرگ خارج مي شود. يكي بـه شش ها مي رود و دومي بـه اندام هاي گوناگون مي رود. بـه رگ هاي بسيار باريكي كه درون كنار سلول ها وجود دارند، مويرگ گفته مي شود. مويرگ ها فقط با ميكروسكوپ ديده مي شوند چون بسيار باريك هستند. خوني كه از اندام ها خارج مي شود، بـه قلب برمي گردد رگ هايي كه خون را بـه قلب برمي گردانند سياهرگ نام دارند. معمولاً سياهرگ ها درون نزديكي سطح بدن و زير پوست هستند اما سرخرگ ها داخل بدن قرار گرفته اند. تركيب خون: درون بدن انسان بزرگسال، حدود 5 ليتر خون وجود دارد. خون از سه قسمت پلاسما، گلبول قرمز و گلبول سفيد تشكيل شده است. پلاسما يا قسمت مايع خون، بيشتر بـه آب اختصاص دارد و وظيفه آن انتقال مواد غذايي گوناگون و حل شده درون پلاسما بـه سلول هاست. گلبول هاي قرمر درون خون شناور هستند. قرمزي خون مربوط بـه همين گلبول هاست. زيرا تعداد آنـها بسيار زياد است. گلبول هاي قرمز اكسيژن را از شش ها بـه سلول هاي بدن مي رسانند و در عوض دي اكسيد كربن را از آنـها مي گيرند و به شش ها برمي گردانند. گلبول هاي سفيد درون برابر ميكروب ها از بدن دفاع مي كنند. تعداد گلبول هاي سفيد بسيار كمتر از گلبول هاي قرمز است. پاكيزه كردن خون: سلول هاي بدن بعد از گرفتن اكسيژن و مواد غذايي، چند نوع ماده دفعي توليد مي كنند كه دي اكسيدكربن، آب اوره و نمك كمترين آنـهاست. اوره يك ماده سمي هست و اگر درون بدن بماند ما را مسموم مي كند. كليه ها: وظيفه پاكيزه كردن خون بر عهده كليه هاست. هر بدن كليه دارد كه درون داخل شكم و در پشت معده و روده ها قرار گرفته اند. بـه هر كليه يك سرخرگ بزرگ وارد مي شود. تعداد مويرگ هاي كليه زياد است. سلول هاي كليه آب اضافي، اوره و تعدادي از نمك ها را از خون مي گيرند. بـه مجموعه اين مواد ادرار مي گويند. ادرار درون اندامي بـه نام مثانـه جمع مي شود. درون صورت پر شدن مثانـه، شخص احساس دفع ادرار مي كند. عرق: عرقي كه از راه پوست دفع مي شود مقدار زيادي آب و كمي نمك دارد. مواد سازنده عرق از رگ هاي خوني زير پوست گرفته مي شود. بعد عراق هم مانند ادرار مواد زايد بدن را دفع مي كند.
پرسش هاي بخش 12
1- دفاع از بدن درون برابر ميكروب ها، وظيفه گلبول سفيد مي باشد.
2- پلاسماي خون داراي مواد غذايي و آب مي باشد.
3- درون بدن انسان خون وسيله رساندن مواد غذايي بـه سلول هاست.
4- رگ هايي كه خون را بـه قلب بر مي گردانند سياهرگ نام دارند.
5- قلب تقريباً درون هر دقيقه 70 بار پر و خالي مي شود.
6- رگ هايي كه از قلب خارج مي شوند و خون را بـه همـه اندام ها مي برند سرخرگ نام دارند.
7- كليه ها خون را تصفيه مي كنند.
8- مـهم ترين ماده دفعي كه اگر درون بدن بماند ما را مسموم مي كند اوره است.
9- وقتي مثانـه پر شود انسان احساس دفع ادرار مي كند.
10- هر ضربه قلب باعث پيدايش يك ضربه نبض مي شود.
سوالات تشريحي:
1- دستگاه گردش خون شامل چه قسمت هايي است؟ خون، قلب، رگ ها
2- سياهرگ ها درون كجاي بدن قرار دارند و كار آنـها چيست؟ رگ هايي كه خون و دي اكسيد كربن را بـه قلب بر مي گردانند سياهرگ نام دارند. درون نزديك سطح بدن و زير پوست قرار دارند.
3- وظيفه دستگاه گردش خون چيست؟ خون وظيفه دارد كه اكسيژن و مواد غذايي را بـه سلول ها برساند و از سلول ها مواد زايد و دي اكسيدكربن را گرفته و بر گرداند.
4- خون از چه قسمت هايي تشكيل شده است؟ پلاسما، گلبول قرمز، گلبول سفيد
5- كار گلبول هاي سفيد مـهم تر هست يا گلبول هاي قرمز؟ هر دو نقش مـهمي درون بدن دارند. ولي كم شدن گلبول هاي قرمز كه اكسيژن و مواد غذايي را بـه سلول ها مي رسانند زودتر از كم شدن گلبول هاي سفيد زندگي را غير ممكن مي سازد.
6- درون چه قسمت هايي از بدن نبض وجود دارد؟ درون قسمت هايي كه سرخرگ ها از روي استخوان هاي سطحي عبور مي كنند مانند مچ دست، مچ پا و شقيقه.
7- خون اكسيژن دار از كدام قسمت قلب بـه اندام ها مي رود؟ از سمت چپ قلب
8- نبض چيست؟ نبض همان ضربان قلب هست كه درون بعضي قسمت هاي بدن احساس مي شود.
9- مواد اضافي چگونـه از سلول ها بـه خون وارد مي شوند؟ مويرگ ها رگ هاي بسيار باريكي هستند كه با چشم ديده نمي شوند و در كنار سلول ها قرار دارند و اكسيژن و مواد غذايي را از خون بـه سلول مي رسانند و دي اكسيدكربن و مواد اضافي را از سلول ها مي گيرند.
10- پلاسما و گلبول هاي قرمز هر كدام چه رنگ هستند؟ پلاسما زرد كمرنگ و گلبول قرمز، سرخ رنگ هستند.
11- براي سلامت دستگاه گردش خون چه بايد بكنيم؟ بايد ورزش كنيم، غذاهاي كافي، متنوع و مناسب بخوريم و استراحت كنيم.
12- درون چه مواقعي گلبول هاي سفيد اضافه مي شوند؟ درون صورت بروز بيماري هاي عفوني
13- چرا نبايد ادرار را زياد درون مثانـه نگهداريم؟ زيرا اوره و مواد نمكي مثانـه را پر مي كنند و ادرار درون كليه باقي مي ماند و موجب فساد كليه مي شود.
برچسب‌ها: دانش آموزان عزیز کلاس چهارم ابتدایی این هم خلاصه د
[چهارم ابتدایی شکل های مخفی هنر چهارم ابتدایی]
نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Tue, 10 Jul 2018 00:00:00 +0000